یکشنبه, ۹ آذر ۱۴۰۴ / ۰۹:۲۹:۰۰
استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران معتقد است که بحران مشروعیت به عنوان یکی از مهمترین مشکلات دولت های مشروطه، در نتیجه ی ایجاد فاصله بین بیان و عمل سیاستمداران به وجود آمد و در نهایت منجر به ناکامی آنان گردید.
به گزارش آذر صبح، دکتر جهانگیر معینی علمداری، در نشست علمی “تفاوت گفتمان و کنش در انقلاب مشروطه ایران” که در تبریز برگزار شد اظهار داشت: قصد تخطئه مشروطه را ندارم اما این رویداد بزرگ تاریخی یک سرنوشت محتوم داشت و بنا به دلایلی در آخر به ناکامی انجامید.
وی با بیان اینکه در رابطه با درک و تشریح نهضت مشروطه بر مبنای نظریه کنش کلامی به ارائه مطلب می پردازد گفت: وقتی وارد مبحث مشروطه می شویم می توانیم از سه رویکرد متفاوت رویکرد سیاسی، رویکرد تاکید بر تاریخ ایده ها و رویکرد نگاه از پایین وارد بحث شویم.
به گفته معینی در رویکرد سیاسی نهضت مشروطه، بر اساس معادلات قدرت ارزیابی و تحلیل می شود و جریان اصلی تاریخ نویسی مشروطه است.
معینی با بیان اینکه رویکرد دوم بر مبنای تاکید عمومی به تاریخ ایده ها استوار است گفت: این رویکرد بر محور نگاه و نقش روشنفکران در این جنبش استوار بوده و تحلیل ایده هایی که محقق شده و یا نشده اند.
وی رویکرد سوم را نگاه از پایین خواند و افزود: این رویکرد تاکید بر واقعیت اجتماعی داشته و تاکید اصلی آن بر روابط قدرت مبتنی است نه بر ایده ها.
معینی با اشاره به اینکه رویکرد سوم بر زندگی روزمره تاکید داشته و نگاه از پایین به مسایل اجتماعی دارد یادآور شد: چشم اندازی که از دیدگاه مردم عادی دیده می شود، نشان می دهد که واقعیات اجتماعی و نگاه ملموس مردم کوچه و بازار چگونه است.
وی رویکرد سوم را برای تحلیل انقلاب مشروطه انتخاب کرد و گفت: در این دیدگاه می خواستم به دنبال این باشم که انقلاب مشروطه چقدر در بهبود شرایط جامعه و زندگی مردم عادی تاثیر گذاشته است.
این استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران در ادامه سخنان خود، اصلی ترین دلیل ناکامی مشروطه را اختلاف بین زبان و واقعیت دانست و اظهار داشت: در هر رویداد، لازم است که در مرحله اول کلام با واقعیت منطبق باشد و در مرحله دوم نیز باید جهان را به صورتی تغییر دهیم که با واژه تناسب داشته باشد.
وی یادآور شد: مشروطه در بخش دوم به مشکل خورد و نتوانست جامعه را بر اساس زبان و کلام خود تغییر دهد.
دکتر معینی ادامه داد: زمانیکه مشروطه نتوانست جامعه را بر اساس کلام و وعده های خود تغییر دهد، موجب نارضایتی بین مردم شده و به دنبال ایجاد بحران مشروطیت، دولت های آن دوران یکی پس از دیگری از هم پاشید.
وی با طرح این سئوال که چرا مردم و حتی برخی مدافعان مشروطه بعد از مدتی حمایت خود را از این جریان پس گرفتند اظهار داشت: پاسخ این است که مردم بعد از تعدد اتفاقات و تحولات سیاسی بعد از مشروطه جان به لب شده بودند و بخاطر عدم ثبات حاکم بر جامعه از خدایشان بود که این سیستم برچیده شود!
این استاد برجسته دانشگاه با بررسی مطبوعات آن دوره و نوشته های روشنفکران و روزنامه نگاران معروف سال های پس از مشروطه گفت: به دلیل عدم ثبات و مشکلات پی در پی، رویدادهای پس از مشروطه مردم را سرخورده کرد چراکه قول و قرارهای سخنگویان این جریان در خصوص برقراری عدالت، آرامش، آزادی، امنیت و پیشرفت محقق نشد.
معینی تصریح کرد: به عبارت دیگر، کلام با عمل تناقض پیدا کرد و باعث بحران مشروعیت و مقبولیت سیستم در برابر مردم شد.
سخنران نشست علمی “تفاوت گفتمان و کنش در انقلاب مشروطه ایران” در پایان سخنان خود با جمع بندی عوامل موثر در نافرجامی نهضت مشروطه گفت: علاوه بر اختلاف بین گفتار و عمل دولت های مشروطه عوامل دیگری چون: حذف رهبران مشروطه، رشد فرقه بازی و تشدد قدرت سیاسی، ترجیح منافع گروهی به منافع جمعی، رخنه مستبدین، رواج هوچی گری و عوام فریبی (اقناع سازی)، دخالت های خارجی، گسترش یاس و ناامیدی در تحول شرایط، ناتوانی ار دست برداشتن از عادتهای قدیمی و در نهایت شورشهای محلی منجر به شکست انقلاب مشروطیت گردید.
دکتر معینی در پایان با اشاره به اینکه مشروطه به عنوان یک پدیده ی تاریخی در تهران و دیگر استانهای کشور چندان مطرح نیست اظهار داشت: همانگونه که مشاهده می شود، جای تعجب و خوشحالی است که مشروطه در تبریز با زندگی مردم عجین بوده و همواره مباحث مربوط به آن همچنان زنده مانده است.
گفتنی است در آغاز این نشست علمی، دکتر جعفر جمشیدی راد، استاد علوم سیاسی دانشگاه آزاد تبریز طی سخنانی از لغو مراسم سخنرانی دکتر سید جواد طباطبایی در این شهر به شدت گلایه کرد و گفت: حتی برای برگزاری این نشست علمی نیز هیچیک از مراکز علمی و دانشگاهی با ما همکاری نکردند.
وی اظهار امیدواری کرد که در آینده به دور از تنش های بی مورد و شبهات مختلف، اجازه ی برگزاری نشست های علمی و تخصصی به خصوص در حوزه علوم سیاسی داده شود.
جمشیدی راد با اشاره به اینکه دکتر سیدجواد طباطبایی به عنوان یکی از اندیشمندان برجسته ایران افتخار تبریز و آذربایجان است تاکید کرد: لازماست در مباحث تخصصی و علمی، حوادثی از قبیل نهضت مشروطه با حضور اندیشمندان بنام کشور مورد تحلیل قرار گرفته و دلایل ناکامی آن، چراغی برای آیندگان باشد.
